Katarakt
Lens göze gelen ışık ışınlarının retinaya odaklanmasını sağlayan, iris arkasında yer alan bir yapıdır. Lens zonüla lifleri ile göz duvarında siliyer kasa asılı vaziyette bulunur. Lens, lens kapsülü, epiteli ve fibrillerden oluşur. Nesnelerin uzaklıklarına göre yakındaki cisimlerin görülmesi siliyer kasın kasılıp, zonüla liflerinin gevşemesi, lensin ön arka çapının artması ile sağlanır. Buna akomodasyon denir. Yaşlanma ile birlikte lens kapsülündeki kollajenöz aminoasitler azalır ve lens kapsülü elastikiyetini kaybeder, bu da akomodayon kapasitesini azaltarak yakın görmenin bozulmasına neden olur. Yaşlanma ile birlikte lens epitelinin oksidatif hasara karşı temel detoksifikasyon ve savunma fonksiyonu azalır. Lens ağırlığının %65 su, %35’i proteindir. Proteinlerin %90’ı suda eriyen proteinlerdir. Yaşlanma ile lensin ağırlığı artar, sıvı kaybı olur, lensin suda eriyen proteinleri suda erimeyen proteinlere dönüşür ve lens opaklaşarak katarakt gelişir.
Hastalarda en sık görülen semptomlar nelerdir?
Uzakta veya yakında bulanık görme, kataraktlı gözde çift görmedir.
Katarakt neden gelişir?
Kataraktın en sık nedeni yaştır. Yaşlanma ile lens yapısındaki değişiklikler katarakta zemin hazırlar. Genetik faktörlerde önemlidir. Ailede katarakt öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
Başka bir oküler veya sistemik hastalığın bulgusu olarak katarakt gelişebilir. Bu tip katarakta sekonder katarakt denir.
Metabolik Hastalık İlişkili Katarakt
Diabetes Mellitus
Galaktozemi
Hipokalsemi
Wilson Hastalığı
Miyotonik Distrofi
İlaca Bağlı Lens Değişiklikleri
Kortikosteroidler, Fenotiyazinler, Miyotikler, Amiodaron, Tamoksifen, Statinler
Beslenmenin Etkileri, Sigara Ve Alkol
Üveitlerle İlişkili Katarakt
Pseudoeksfoliyasyon Sendromu
Atopik Dermatit
Dejeneratif Miyopi
Dejeneratif Okuler Hastalıklarla İlişkili Kataraktlar (Retinitis Pigmentoza)
Travma
Kontüzyon, Perforasyon veya Penetran Yaralanmalar
Radyasyon
Metal Birikimleri (siderozis, şalkozis)
Elektrik Yaralanmaları
Kimyasal Yaralanmalar
Resim: Göz bebeği genişletilmiş hastada kataraktlı lensin görünümü.
Tedavi
Kataraktın tedavisi cerrahidir ve en yaygın yöntem fakoemülsifikasyon adı verilen bir prosedürdür. Bu prosedürde, ultrasonik dalgalar kullanılarak bulanıklaşmış lens parçalanır ve çıkarılır. Ardından, yerine yapay bir lens (göz içi merceği, intraoküler lens (IOL)) yerleştirilir. IOL'lerin çeşitli türleri vardır ve hastanın yaşam tarzı, görme gereksinimleri ve varsa eşlik eden oküler patolojiler doğrultusunda seçilir.
Monofokal Lensler: Monofokal lensler, yalnızca bir mesafeye odaklanma yeteneğine sahiptir. Genellikle uzak mesafe için ayarlanır, yakın veya orta mesafe için ek gözlük kullanma ihtiyacı doğar. Daha uygun maliyetli, daha az görsel yan etki (örneğin, halo veya parlama) ve kolay adaptasyon sağlar.
Trifokal Lensler: Trifokal lenslerin optik tasarımı, kullanıcıların üç farklı mesafede (yakın, orta ve uzak) net görüş elde etmelerini sağlayan ileri teknoloji ürünü bir yapıdadır. Genellikle trifokal lenslerin yüzeyinde, ışığı üç farklı odak noktasına yönlendiren difraktif zonal halkalar bulunur. Bu halkalar, lensin iç kısmına lazerle veya enjeksiyon kalıplama ile işlenir. Her difraktif halka, ışığı farklı bir mesafeye odaklamak için belirli bir dalga boyunda çalışır. Böylece lensin difraktif zonal yüzeyleri, ışığı bir kısmını yakın odak noktası, bir kısmını orta mesafe odak noktası ve bir kısmını uzak odak noktası için kırar. Böylece üç farklı mesafede görüş sağlanır. Kullanıcılar, günlük aktivitelerinde (okuma, bilgisayar kullanma, araba sürme) daha fazla esneklik ve rahatlık kazanır. Ancak bazı hastalar için özellikle geceleri halo, parlama veya düşük kontrast hassasiyeti gibi görsel yan etkilere neden olabilir. Işığın üç farklı mesafeye bölünmesi, her odak noktasına yönlendirilen ışık miktarını azaltabilir, bu da düşük ışık koşullarında görüş kalitesini etkileyebilir. Bu yan etkiler için hastaların nöroadaptasyon kapasiteleri önemlidir. Birçok hasta bu yan etkilere zamanla adapte olurlar. Ayrıca monofokal lenslere göre teknolojileri dolayısıyla pahalı lenslerdir.
EDOF (Extended Depth of Focus) Lensler: Odak derinliğini genişleterek hem uzak hem de orta mesafelerde iyi bir görüş sağlar. Bu lensler, farklı mesafeler arasında kesintisiz bir geçiş sunar, bu da doğal bir görüş sağlar. EDOF lenslerin özel optik tasarımı, görsel yan etkileri (örneğin, parlama veya halo) azaltarak daha konforlu bir görüş deneyimi sunar. Gece sürüşü yapan ve görsel yan etkileri en aza indirmek isteyen hastalar için tercih edilebilir. EDOF lensler yakın mesafede (örneğin, okuma mesafesi) trifokal lensler kadar iyi performans göstermeyebilir. Teknolojileri nedeniyle yine pahalı lenslerdir.
Sonuç
Hastanın mesleği ve günlük yaşam aktiviteleri göz içi merceği seçiminde önemli bir faktördür. Hastanın astigmatizmi varsa, bu durum lens seçiminde etkili olabilir. Astigmatizmayı düzeltmek için torik lensler gerekebilir. Maküler dejenerasyon, glokom gibi diğer göz problemleri lens seçiminde dikkate alınır. Katarakt cerrahisi ve uygun lens seçimi, hastanın bireysel ihtiyaçları, yaşam tarzı ve beklentileri doğrultusunda kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir.
